De kilometerheffing voor vrachtwagens die sinds 1 april 2016 van kracht is in de drie gewesten van België heeft in haar zesde werkingsjaar, dat liep van 1 april 2021 tot en met 31 maart 2022, 822,4 miljoen euro opgebracht. Dat is 8,8 procent meer dan de 755,7 miljoen euro in het werkingsjaar daarvoor. Het aandeel afgelegde tolkilometers door vrachtwagens in de twee properste emissiecategorieën, Euro 6 en Euro 5, steeg verder van 95 naar 96,6 procent. Dat heeft Viapass, de interregionale entiteit die de kilometerheffing voor vrachtwagens coördineert en controleert, bij de publicatie van zijn jaarverslag over 2021 bekendgemaakt.
De inkomsten uit de kilometerheffing voor de drie gewesten in België zijn jaar na jaar gestegen, zoals blijkt uit de onderstaande tabel.
| Inkomsten kilometerheffing vrachtwagens (in miljoen euro) | |
| 01/04/2016 – 31/03/2017 | 657 |
| 01/04/2017 – 31/03/2018 | 688,4 |
| 01/04/2018 – 31/03/2019 | 716,7 |
| 01/04/2019 – 31/03/2020 | 717 |
| 01/04/2020 – 31/03/2021 | 755,7 |
| 01/04/2021 – 31/03/2022 | 822,4 |
“Sinds de invoering van de kilometerheffing betalen ook in het buitenland ingeschreven vrachtwagens evenredig mee voor het gebruik en de slijtage van de wegen”, zegt Johan Schoups, administrateur-generaal van Viapass. “In het zesde jaar van de kilometerheffing waren buitenlandse vrachtwagens goed voor 53 procent van de gereden kilometers door vrachtwagens op betalende tolwegen in de drie gewesten.”
“De kilometerheffing die Belgische en buitenlandse vrachtwagens betalen, gaat naar het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in verhouding tot het aantal gereden kilometers op de betalende tolwegen in hun gewest”, legt Johan Schoups uit. “Met de inkomsten kunnen de gewesten investeren in infrastructuur en mobiliteit, zoals uitgebreid beschreven staat in ons nieuwe jaarverslag. De opbrengsten kunnen ook gaan naar opleidingen voor vrachtwagenchauffeurs en initiatieven om hun werkomstandigheden te verbeteren, zoals betere snelwegparkings.”
Groene tolkilometers
Vrachtwagens betalen per gereden kilometer op betalende tolwegen. Dat bedrag hangt af van drie factoren: het gewest waar de weg ligt, de maximaal toegelaten massa (MTM) en de Euro-emissienorm van het voertuig. De kilometerheffing hanteert drie MTM-categorieën (meer dan 3,5 ton tot 12 ton, meer dan 12 ton tot 32 ton, en meer dan 32 ton) en zeven Euronormen (van de meest vervuilende Euro 0-norm tot de meest milieuvriendelijke Euro 6-norm). Hoe hoger de Euronorm van de vrachtwagen en hoe lager zijn MTM, hoe voordeliger het tarief per gereden kilometer.
“Het is duidelijk dat het gunstigere tarief voor ‘groene’ vrachtwagens in de kilometerheffing een medebepalende factor is bij de aanschaf van een milieuvriendelijkere vrachtwagen”, stelt Johan Schoups. “Nog maar 3,4 procent van de tolkilometers wordt afgelegd door vrachtwagens die niet tot de twee properste emissiecategorieën, Euro 6 en Euro 5, behoren. Ook zien we een verschuiving in de gewichtsklasse van de vrachtwagens. Het aandeel van de hoogste klasse, met een MTM van meer dan 32 ton, is gestegen van 87 procent vorig jaar naar 91 procent vandaag. Groener transport en meer efficiënt gebruik van de transportmiddelen waren twee goed omlijnde doelstellingen die de ontwerpers van de kilometerheffing bij de aanvang voor ogen hadden. Ze zijn daar dan ook duidelijk in geslaagd.”
Coronadip is voorbij
Tijdens het zesde jaar van de kilometerheffing is het aantal vrachtwagens op de wegen in de drie gewesten weer gestegen na een daling in het vierde en vijfde jaar.
| Aantal verschillende vrachtwagens die minstens één keer op betalende tolwegen reden | |
| 01/04/2016 – 31/03/2017 | 39 miljoen |
| 01/04/2017 – 31/03/2018 | 40,11 miljoen |
| 01/04/2018 – 31/03/2019 | 40,58 miljoen |
| 01/04/2019 – 31/03/2020 | 40,3 miljoen |
| 01/04/2020 – 31/03/2021 | 39 miljoen |
| 01/04/2021 – 31/03/2022 | 41,1 miljoen |
“De dip als gevolg van de coronapandemie is voorbij”, zegt Johan Schoups. “Alleen vrachtwagens die effectief reden, betaalden kilometerheffing. Het aantal vrachtwagens op de weg zegt weliswaar niets over de beladingsgraad en rendabiliteit van de ritten. Wel kunnen we stellen dat de stijging van het aantal vrachtwagens in het zesde jaar van de kilometerheffing een indicatie is van toegenomen economische activiteit. Wat exact de impact zal zijn van de recente ontwikkelingen rond Oekraïne is nog af te wachten.”
Reglementair in orde
Van alle vrachtwagens die in België onderworpen zijn aan de kilometerheffing, is ruim 99,25 procent reglementair in orde. “Het resterende minieme aantal is daarom niet noodzakelijk een kwaadwillige overtreder”, zegt Johan Schoups. “Zo is 0,15 procent niet in orde wegens een On Board Unit of OBU met een ontoereikend betaalmiddel, zoals een overschreden limiet van een kredietkaart, een technisch defect of een vervallen kaart. Bij 0,6 procent van de vrachtwagens detecteert de controleapparatuur geen OBU. Het is dan mogelijk dat de chauffeur vergeten was om de OBU in te schakelen of er geen aan boord heeft. Viapass blijft waarschuwen dat het systeem alles ziet, en dat de OBU verplicht dient ingeschakeld te zijn op de wegen van de drie gewesten in België.”
Wie zich niet aan de regels houdt, wordt beboet. Afhankelijk van de ernst van de overtreding is er een boete variërend van minimaal 100 tot maximaal 1.000 euro in gevallen van manifeste fraude. Een vrachtwagen wordt gemiddeld drie keer per dag gecontroleerd. Dat komt neer op meer dan 8 miljoen controlemomenten per maand. De controles gebeuren door 39 cameraportieken, 22 verplaatsbare camera’s en 38 controlevoertuigen en -motoren van de drie gewesten.
Voorloper in Europa
“We mogen trots zijn op de pioniersrol die ons land in Europa vervuld heeft”, aldus Johan Schoups. “Het principe is eenvoudig: je betaalt voor het gebruik van een vrachtwagen in plaats van het bezit ervan. Op 1 april 2016 startte het twaalfjarige DBFMO-contract voor de kilometerheffing dat nu dus aan de helft van zijn looptijd zit. Ons land was het eerste in de EU dat op zijn volledige grondgebied een European Electronic Toll Service of EETS-systeem met GNSS uitrolde. Dat systeem sloot aan bij de bedoeling van Europa om te komen tot één gebied van elektronische tolheffing waarin de heffingsplichtige voertuigen met één enkele toloplossing heel Europa kunnen doorkruisen, niet gehinderd door slagbomen of wachtrijen. Zo staat het ook in de herziene Europese richtlijn die in 2019 werd aangenomen.”
Jaarverslag 2021
Samen met de bekendmaking van de cijfers na het zesde jaar kilometerheffing heeft Viapass zijn jaarverslag voor het kalenderjaar 2021 gepubliceerd. Het is terug te vinden op Viapass’ website (https://www.viapass.be/downloads/jaarverslagen). In het jaarverslag staan, naast een hoofdstuk inzake EETS en alle jaarcijfers van Viapass, ook enkele voorbeelden van investeringen die met de inkomsten uit de kilometerheffing gefinancierd worden.