Europese en Belgische spoorvrachtbedrijven engageren zich voor een verdubbeling van de spoorvolumes om de klimaatimpact van goederentransport drastisch te verminderen. Gewapend met een duidelijk actieplan, reiken ze een ambitieuze maar concrete maatregel aan waarbij de verschuiving van wegtransport naar het spoor centraal staat. “We staan voor een grote opportuniteit om de CO2-voetafdruk van de transportsector drastisch in te perken”, zegt Geert Pauwels, CEO van het Belgische Lineas.
Noah’s Trein: een ludieke campagne… voor een ernstig doel
Een kleurrijk tafereel rijdt vandaag het station van Schaarbeek binnen. Noah’s Trein, een goederentrein beschilderd met kleurrijke dieren, geïnspireerd door ’s werelds eerste klimaatactivist, komt aan in België met een duidelijke boodschap: deze keer moet het spoor redding brengen.
Vertrokken op de VN-klimaatconferentie in Katowice in december vorig jaar, maakt Noah’s Trein een tocht langs Europese hoofdsteden waar lokale artiesten creatief vormgeven aan de roep voor een klimaatvriendelijker vrachtvervoer. Het langste rijdende straatkunstwerk ter wereld wilt zo een lans breken voor een verschuiving van wegtransport naar het spoor, een transportmodus met een vele malen lagere voetafdruk.
Een snelgroeiende transportsector met een grote voetafdruk
De actie is ludiek, de boodschap is bittere ernst. Het vrachtvervoer is vandaag, met 275 miljoen ton CO2-uitstoot per jaar waarvan 11 miljoen in België, verantwoordelijk voor bijna 10% van de totale CO2-uitstoot. Grootste oorzaak hiervan is dat 75% van alle vrachtvervoer over de weg gaat. Vervoer over de weg heeft een aanzienlijk hogere voetafdruk dan andere transportmodi, ook wat betreft de impact op luchtvervuiling en mobiliteitsproblemen.
Het vrachtvervoer in Europa zal nog eens met minstens 30% procent groeien tegen 2030. Geert Pauwels, CEO van Lineas: “Zonder ingrijpende maatregelen zal de CO2-uitstoot met een kwart toenemen en onze klimaatdoelstelling van -49% onmogelijk maken. De luchtvervuiling zal evenredig toenemen en binnenkort staan we allemaal permanent vast in de file. Via deze weg komen we er niet. We moeten dringend een omschakeling naar het spoor maken.”
Transportverschuiving naar het spoor: een klimaatingreep met grote impact
Om deze reden bundelen de Europese spoorvrachtvervoerders hun krachten in de Rail Freight Forward coalitie. Samen leggen ze een concreet actieplan op tafel om de vrachtvolumes via het spoor te verdubbelen tegen 2030. Het spoor verbruikt gemiddeld 6 keer minder energie dan wegtransport, en stoot 9 keer minder CO2 uit. Bovendien veroorzaakt het 8 keer minder luchtvervuiling, is het veel veiliger en biedt het een oplossing voor het groeiende fileprobleem.
Concreet betekent deze verdubbeling een stijging van het spooraandeel van 18% naar 30% in Europa, en van 10% naar 16% in België. “Dit vermijdt dat we nog eens een miljoen extra vrachtwagens, waarvan 90.000 in België, toevoegen aan onze wegen tegen 2030,” vervolgt Pauwels. “En daarmee ook een extra jaarlijkse uitstoot van 1,5 miljoen ton CO2 en 2.000 ton fijnstof in België.”
Concreet actieplan voor verdubbeling van spoorvolumes
Het actieplan ‘30 tegen 2030’, verwijzend naar de ambitie om het spooraandeel in Europa te doen groeien naar 30% tegen 2030, legt de voorwaarden uit die nodig zijn om deze concrete klimaatgunstige ingreep mogelijk te maken. Het actieplan werd door het nieuwe Belgische Forum van Spoorvrachtoperatoren ook gedetailleerd op Belgisch niveau.
Een eerste belangrijke stap is dat spoorvrachtoperatoren verder inzetten op innovatieve oplossingen die competitief kunnen zijn met het wegtransport op vlak van frequentie, betrouwbaarheid, flexibiliteit, prijs en service. De gebruiksvriendelijkheid voor de klant moet daarbij centraal staan alsook de verdere adoptie van nieuwe technologieën en de verdere modernisering van de sector.
Drie actiedomeinen voor de overheid
Daarnaast wordt de overheid gevraagd om een klimaatgericht transportbeleid uit te werken dat de verschuiving naar het spoor mogelijk maakt. Concreet vragen de spoorvrachtoperatoren aan de overheid om op drie niveaus actie te ondernemen.
Een eerste niveau betreft de infrastructuurmanagers. “We moeten het rijden van een trein door België of Europa even gemakkelijk maken als het rijden van een vrachtwagen,” zegt Pauwels. De infrastructuurmanager, Infrabel in België, moet de opdracht, het mandaat en de middelen krijgen om een hoogst kwalitatief spoornetwerk uit te rollen en te beheren in functie van de noden van klanten en de mobiliteit.
Ten tweede moet de overheid het voor bedrijven gemakkelijker en goedkoper maken om te kiezen voor spoortransport. Dit kan door de overslagkosten van vrachtwagens naar de trein alsook de kosten voor de first en last mile deels te vergoeden. “Veel bedrijven en transporteurs willen wel meer goederen op het spoor plaatsen in plaats van met hun vrachtwagens in de file gaan staan. Als de overheid een deel van die overslagkosten compenseert, zullen ze dat ook werkelijk doen.”
Ten derde moet de Belgische overheid een voorbeeld nemen aan buurlanden als Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Nederland. Deze landen hebben zeer bewust de rijpadkosten, de kosten die operatoren betalen voor het gebruik van het spoor, drastisch naar beneden gehaald. “Spoorbedrijven betalen voor elke kilometer die ze op het spoor afleggen,” zegt Pauwels. “In Duitsland halveerden ze recent deze kosten en dit heeft een rechtstreeks effect op de competitiviteit van het spoor.”
Tijd voor een doortastend beleid
De spoorvrachtoperatoren staan klaar, maar vragen dat beleidsverantwoordelijken overgaan tot concrete actie. “We moeten alle Belgen overtuigen om meer te sporen en te fietsen voor onze planeet, maar laten we ook bedrijven een klimaatvriendelijker transportmodel aanbieden. Het kán. En het kan relatief snel, goedkoop, en ten bate van iedereen,” concludeert Geert Pauwels.