Enkele gerenommeerde artsen pleiten in een open brief aan de Vlaamse regering voor een volledige overkapping van de Antwerpse ring. Met de brief tonen ze openlijk hun steun aan Ringland. Dat is een plan van architecten en stedenbouwkundigen die streven naar een overkapping van de Antwerpse ring.
Minister van Mobiliteit Hilde Crevits liet alvast weten dat zulke verdere overkapping een nuttige stap is om de ruimte daar goed te gebruiken, maar zegt ook ‘first things first’. Daarmee wijst ze op de werken aan het Oosterweeltracé die eerst moeten opstarten.
Hieronder de open brief:
VERKEERSGERELATEERDE LUCHTVERVUILING
Soms wordt er geopperd dat de effecten van luchtverontreiniging beperkt zijn in vergelijking met de bekende schadelijke lifestyle-factoren – roken, ongezonde voeding en gebrek aan beweging. Dat is echter kort door de bocht. Milieuvervuiling is in Vlaanderen verantwoordelijk voor 8 procent van de ziektelast, waarvan driekwart door verkeersgerelateerde luchtvervuiling. Door luchtvervuiling vermindert de gemiddelde levensverwachting in ons land met dertien maanden.
Hoewel slechts een derde van het alom bekende fijn stof uit eigen land afkomstig is, loopt in stedelijke gebieden de lokale bijdrage van de kleinste fractie ‘zwevend stof’ veel hoger op, dit door toedoen van het verkeer. Juist deze allerfijnste stofdeeltjes brengen een aantal toxische componenten binnen in het lichaam.
De grote Europese ESCAPE-studie uit 2013 bewees een lineair verband tussen fijn stof en longkanker, maar ook ‘vroegsterfte’ in het algemeen. Hoe hoger de concentraties, hoe meer voortijdige overlijdens. Zeer alarmerend is het feit dat ook zeer kleine hoeveelheden fijn stof, zelfs onder de Europese norm, nog steeds schadelijk blijven.
Een volledig overkapte ring biedt de mogelijkheid om 94 tot 99 procent van de meest schadelijke fijnstofdeeltjes te capteren. Naast fijnstoffilters wordt ook gefocust op reductie van stikstofdioxide. Zo is Madrid een van de steden waar de overdekte snelweg uitgerust is met fijnstoffilters én stikstofbehandelingssystemen.
GELUID
Geluid is een miskende ‘vervuiler’ en schaadt de gezondheid. De gevolgen van geluidsoverlast zijn sluipend: slaapverstoring, hart- en vaatziekten, leerstoornissen… De door de Wereldgezondheidsorganisatie en EU voorgeschreven aanvaardbare geluidsniveaus voor stedelingen worden in Antwerpen nergens binnen de kilometer van de ring gehaald.
Geluidschermen zijn binnen de stad géén aanvaardbare oplossing. Ze dempen het geluid onvoldoende en verspreiden fijn stof mogelijks nog verder stadinwaarts. Door het gebruik van absorberende materialen in tunnelwanden bij een totale overkapping is ook geluidsoverlast echter op eenvoudige manier op te lossen.
AFSTAND
Verkeersgerelateerde vervuiling is zeer complexe materie. Meten welke polluenten net welke gezondheidseffecten veroorzaken, is erg moeilijk. Het is zinvoller en belangrijker om te bekijken wat de ‘harde eindpunten’ zijn, namelijk de effectieve gevolgen van leven dicht bij een autosnelweg. Een wetenschappelijke maar eenvoudige parameter om de geïntegreerde impact van verkeersverontreiniging op de gezondheid te meten, is de afstand tot drukke verkeersaders.
De algemene mortaliteit ligt tot 18 procent hoger bij mensen die binnen de 100 meter van een verkeersas wonen. De hartlongsterfte verdubbelt er zelfs. Binnen de 300 meter van een snelweg worden meer hart- en vaatproblemen vastgesteld. Binnen de 500 meter zijn nog steeds meer slaapproblemen, angst, depressies enzovoort. Zelfs tot op 1.500 meter zijn er belangrijke waarneembare effecten op de gezondheid.
Een totale overkapping, zoals wordt vooropgesteld door Ringland, creëert ook mogelijkheden voor de aanleg van een enorme hoeveelheid groene openbare ruimte, die levensbelangrijk is. De recente Kaunas-studie toonde immers aan dat meer dan 350 meter van groene ruimte wonen het aantal hartinfarcten met 20 procent verhoogt. Meer dan 630 meter van een park of bos wonen zorgde zelfs voor een toename van 36 procent. Dit is geen verhaal van groenen, dit is wetenschap.
KINDEREN EN KWETSBAREN
Kinderen van moeders blootgesteld aan fijn stof worden geboren met een lager geboortegewicht, met alle gevolgen van dien. Het risico op ziektes en sterfgevallen verhoogt verder disproportioneel bij kwetsbare groepen – kinderen, zieken en ouderen.
In een grote Amerikaanse cohortstudie in de Lancet van 2007 werd bij kinderen tussen 10 en 18 jaar oud, die binnen de 500 meter van een snelweg wonen, een duidelijk verminderde longcapaciteit vastgesteld ten opzichte van kinderen die er minstens 1.500 meter vandaan wonen.
Er werden tevens verbanden vastgesteld tussen blootstelling aan verkeersgerelateerde luchtvervuiling en het ontwikkelen van luchtweginfecties of astma tijdens de eerste levensjaren. Het aantal puffers dat wordt voorgeschreven in grootstedelijke milieus neemt ook exponentieel toe.
In Antwerpen bevinden zich 12 scholen en 75 kinderkribbes in de zone waar de gemiddelde concentraties fijn stof de Europese norm overschrijden. ‘Childproof’, een netwerk van vijftien maatschappelijke verenigingen (waaronder Bond Beter Leefmilieu en de Vlaamse Liga tegen Kanker), eiste onlangs nog dat de ambitieuzere aanbevelingen van de WHO het streefdoel zouden moeten zijn om gezonde lucht voor kinderen te vrijwaren.
KOSTENPLAATJE
Gezondheidseconomische studies, o.a. door het European Environment Agency, hebben aangetoond dat de directe en indirecte gezondheidskosten van luchtvervuiling voor België kunnen oplopen tot 5 miljard euro per jaar. De grootste luchtvervuiler in België blijkt verkeer en transport. Zulke waanzinnig hoge cijfers drukken uit welke enorme winst een volledige overkapping ook op economisch vlak zou kunnen betekenen. Voor elke euro besteed aan een gezondere leefomgeving, worden op termijn vele euro’s bespaard.
CONCLUSIE
Gezien de nefaste effecten van lucht- en geluidsvervuiling op de volksgezondheid, is een drastische mentaliteitsomslag nodig. De prioriteiten moeten worden omgekeerd. In plaats van voorrang te verlenen aan een capaciteitsuitbreiding en een paar luttele minuten tijdswinst, moeten we gezondheid en leefbaarheid weer op de eerste plaats zetten.
Dat kan enkel door verkeer (en dan vooral vracht- en dieselverkeer) te beperken, te vertragen en te sturen. Uit de medische literatuur blijkt dat een oplossing die én geluid én vuile lucht uit de urbane omgeving bant, strikt noodzakelijk is. Hiervoor lijkt het overkappen van álle snelwegen door de stad bijna onoverkomelijk. Indien er een oplossing bestaat die tegelijk gezondmakende groene ruimte dichter bij de stadsbewoners brengt, kan men niet anders dan hiervoor opteren.
Het pleidooi van Ringland voor een volledige overkapping van de Antwerpse ring, geïntegreerd in een mobiliteitsoplossing, die (volgens de experten ter zake) ook op vlak van milieu en stadsontwikkeling zeer sterk scoort, lijkt ons dan ook op medisch vlak van levensbelang. Maar dan letterlijk.
Dr. Daan Van Brusselen, kindergeneeskunde, Antwerpen
Dr. Wouter Arrazola de Oñate, directeur Vlaamse Vereniging Respiratoire Gezondheidszorg
Prof. Dr. Benoit Nemery, hoogleraar toxicologie en arbeidsgeneeskunde, K.U. Leuven
Prof. Dr. Tim Nawrot, hoofddocent milieu-epidemiologie, Universiteit Hasselt en K.U. Leuven
Dr. Marc Goethals, cardiologie, Aalst